Ngành tài chính ngân hàng luôn là một trong những lĩnh vực thu hút đông đảo sinh viên bởi cơ hội nghề nghiệp rộng mở và mức thu nhập hấp dẫn. Tuy nhiên, để đạt được thành công trong ngành này, sinh viên phải đối mặt với không ít khó khăn và thử thách. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích những khó khăn thường gặp khi học ngành tài chính ngân hàng, từ áp lực học tập, yêu cầu kiến thức chuyên môn, đến sự cạnh tranh và những đòi hỏi về kỹ năng mềm, giúp bạn có cái nhìn thực tế và chuẩn bị tốt nhất cho hành trình chinh phục lĩnh vực này. Hiểu rõ những khó khăn không chỉ giúp bạn chủ động đối phó mà còn là động lực để bạn nỗ lực hơn, vượt qua thử thách và gặt hái thành công trong tương lai.
1. Áp lực học tập lớn
Một trong những khó khăn đầu tiên mà sinh viên ngành tài chính ngân hàng phải đối mặt chính là áp lực học tập lớn. Chương trình đào tạo ngành này thường có khối lượng kiến thức khổng lồ và đòi hỏi sinh viên phải có khả năng tự học, tự nghiên cứu cao.
Khối lượng kiến thức chuyên môn đồ sộ
Ngành tài chính ngân hàng bao gồm nhiều lĩnh vực chuyên sâu như tài chính doanh nghiệp, ngân hàng thương mại, đầu tư chứng khoán, quản trị rủi ro, luật ngân hàng, và nhiều môn học khác. Sinh viên phải tiếp thu một lượng lớn kiến thức lý thuyết và thực hành, từ những nguyên tắc cơ bản đến các mô hình phức tạp, các công cụ phân tích chuyên sâu. Theo khung chương trình đào tạo ngành Tài chính Ngân hàng của nhiều trường đại học, sinh viên phải hoàn thành trung bình từ 130 đến 150 tín chỉ, bao gồm cả các môn đại cương và các môn chuyên ngành. Ví dụ, môn Tài chính doanh nghiệp có thể kéo dài 2-3 học phần, bao gồm nhiều nội dung như phân tích báo cáo tài chính, quản trị vốn, định giá doanh nghiệp, quyết định đầu tư, và quản trị rủi ro tài chính. Khối lượng kiến thức lớn đòi hỏi sinh viên phải có phương pháp học tập hiệu quả, khả năng ghi nhớ tốt và sự nỗ lực, chăm chỉ cao độ.
Yêu cầu tư duy logic và khả năng tính toán
Ngành tài chính ngân hàng không chỉ đòi hỏi kiến thức lý thuyết mà còn yêu cầu tư duy logic và khả năng tính toán mạnh mẽ. Nhiều môn học chuyên ngành như định giá tài sản, phân tích đầu tư, quản trị rủi ro, tài chính định lượng đều liên quan đến các mô hình toán học, thống kê và các phép tính phức tạp. Sinh viên cần có khả năng tư duy logic để hiểu và vận dụng các nguyên tắc, lý thuyết tài chính vào thực tế, đồng thời phải có khả năng tính toán nhanh và chính xác để giải quyết các bài tập, tình huống và phân tích dữ liệu. Theo khảo sát của Hiệp hội CFA Hoa Kỳ, kỹ năng phân tích định lượng là một trong những kỹ năng quan trọng nhất mà nhà tuyển dụng ngành tài chính ngân hàng tìm kiếm ở ứng viên. Ví dụ, trong môn Phân tích đầu tư chứng khoán, sinh viên phải sử dụng các mô hình định giá cổ phiếu, phân tích báo cáo tài chính, và áp dụng các công cụ thống kê để đưa ra quyết định đầu tư. Để vượt qua khó khăn này, sinh viên cần rèn luyện tư duy logic thông qua việc học toán, thống kê, và các môn khoa học tự nhiên khác, đồng thời luyện tập giải nhiều bài tập và tình huống thực tế để nâng cao khả năng tính toán và ứng dụng kiến thức.
2. Yêu cầu kiến thức nền tảng vững chắc
Để học tốt các môn chuyên ngành và có thể làm việc hiệu quả trong ngành tài chính ngân hàng, sinh viên cần có kiến thức nền tảng vững chắc về kinh tế, toán học, và các môn khoa học xã hội khác.
Nền tảng kinh tế vĩ mô và vi mô
Kinh tế vĩ mô và kinh tế vi mô là hai môn học nền tảng quan trọng nhất đối với sinh viên ngành tài chính ngân hàng. Kinh tế vĩ mô cung cấp kiến thức về các vấn đề kinh tế tổng thể như tăng trưởng kinh tế, lạm phát, thất nghiệp, chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa, và ảnh hưởng của chúng đến hoạt động ngân hàng và thị trường tài chính. Kinh tế vi mô trang bị kiến thức về hành vi của người tiêu dùng, doanh nghiệp, thị trường, cung cầu, cạnh tranh, và cách thức các quyết định kinh tế được đưa ra ở cấp độ vi mô. Theo nhiều chuyên gia kinh tế, kiến thức kinh tế vĩ mô và vi mô là “kim chỉ nam” cho mọi hoạt động trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, giúp người làm trong ngành hiểu rõ bối cảnh kinh tế, dự báo xu hướng thị trường và đưa ra các quyết định kinh doanh phù hợp. Ví dụ, khi phân tích tình hình kinh tế Việt Nam năm 2024, sinh viên cần vận dụng kiến thức kinh tế vĩ mô để đánh giá tác động của lạm phát, lãi suất, tỷ giá hối đoái đến hoạt động ngân hàng và thị trường chứng khoán. Để xây dựng nền tảng kinh tế vững chắc, sinh viên cần học tập nghiêm túc các môn kinh tế đại cương, đọc thêm sách báo, tạp chí kinh tế, và theo dõi sát sao tình hình kinh tế trong và ngoài nước.
Toán cao cấp và thống kê
Toán cao cấp và thống kê là những công cụ không thể thiếu trong ngành tài chính ngân hàng. Toán cao cấp cung cấp nền tảng toán học vững chắc để sinh viên có thể tiếp thu các môn học chuyên ngành định lượng như tài chính định lượng, mô hình tài chính, và quản trị rủi ro. Thống kê trang bị cho sinh viên khả năng thu thập, xử lý, phân tích và diễn giải dữ liệu, kỹ năng quan trọng để phân tích thị trường, đánh giá rủi ro, dự báo xu hướng và đưa ra các quyết định dựa trên dữ liệu. Theo chương trình đào tạo ngành Tài chính Ngân hàng của Đại học Kinh tế Quốc dân, sinh viên phải học các môn toán cao cấp như Giải tích, Đại số tuyến tính, và môn Thống kê kinh tế. Ví dụ, trong môn Thống kê ứng dụng trong tài chính, sinh viên được học các phương pháp thống kê để phân tích dữ liệu thị trường chứng khoán, dữ liệu kinh tế vĩ mô, và dữ liệu hoạt động ngân hàng. Để vượt qua khó khăn với toán và thống kê, sinh viên cần chăm chỉ làm bài tập, luyện tập các dạng toán khác nhau, và tìm kiếm sự hỗ trợ từ giảng viên và bạn bè khi cần thiết.
3. Tính cạnh tranh cao
Ngành tài chính ngân hàng luôn là một ngành “hot”, thu hút đông đảo sinh viên giỏi và có năng lực. Do đó, tính cạnh tranh trong ngành này rất cao, cả trong quá trình học tập và khi xin việc làm.
Cạnh tranh giữa các sinh viên
Cạnh tranh giữa các sinh viên trong ngành tài chính ngân hàng rất gay gắt, đặc biệt là ở các trường đại học टॉप đầu. Sinh viên phải cạnh tranh nhau để đạt được điểm số cao, giành học bổng, cơ hội thực tập tốt, và các giải thưởng, thành tích khác. Áp lực cạnh tranh có thể đến từ nhiều phía, từ bạn bè, gia đình, và cả từ chính bản thân sinh viên. Để vượt qua áp lực cạnh tranh, sinh viên cần xác định mục tiêu rõ ràng, xây dựng kế hoạch học tập khoa học, nỗ lực hết mình, và không ngừng hoàn thiện bản thân. Tuy nhiên, cạnh tranh cũng có mặt tích cực, nó thúc đẩy sinh viên cố gắng hơn, sáng tạo hơn, và phát triển toàn diện hơn. Thay vì xem cạnh tranh là áp lực tiêu cực, sinh viên nên biến nó thành động lực để vươn lên và khẳng định bản thân.
Yêu cầu tuyển dụng khắt khe
Yêu cầu tuyển dụng khắt khe là một đặc điểm của ngành tài chính ngân hàng. Các ngân hàng và tổ chức tài chính thường có tiêu chuẩn tuyển dụng rất cao, đòi hỏi ứng viên phải có bằng cấp tốt, kinh nghiệm làm việc (thực tập), kỹ năng chuyên môn vững vàng, kỹ năng mềm xuất sắc, ngoại ngữ lưu loát, và nhiều yếu tố khác. Theo khảo sát của CareerBuilder Việt Nam, ngành ngân hàng và tài chính là một trong những ngành có yêu cầu tuyển dụng cao nhất về trình độ học vấn, kinh nghiệm làm việc và kỹ năng chuyên môn. Ví dụ, để trúng tuyển vào vị trí chuyên viên quan hệ khách hàng doanh nghiệp tại một ngân hàng lớn, ứng viên thường phải có bằng cử nhân loại khá trở lên, kinh nghiệm thực tập ít nhất 6 tháng, kỹ năng giao tiếp, thuyết phục, và tiếng Anh thành thạo. Để tăng cơ hội trúng tuyển, sinh viên cần chuẩn bị hồ sơ xin việc ấn tượng, rèn luyện kỹ năng phỏng vấn, tích cực tham gia các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ, và các chương trình thực tập, học việc để tích lũy kinh nghiệm và xây dựng mạng lưới quan hệ.
4. Sự thay đổi nhanh chóng của ngành
Ngành tài chính ngân hàng đang trải qua giai đoạn thay đổi nhanh chóng dưới tác động của công nghệ số, toàn cầu hóa và các yếu tố kinh tế xã hội khác. Sự thay đổi này tạo ra nhiều cơ hội, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức cho sinh viên và người làm trong ngành.
Công nghệ số và Fintech
Công nghệ số và Fintech (công nghệ tài chính) đang làm thay đổi diện mạo ngành ngân hàng một cách sâu sắc. Các ngân hàng đang đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ mới như AI, Big Data, Blockchain, Cloud Computing, IoT vào các hoạt động nghiệp vụ, từ dịch vụ khách hàng, thanh toán, tín dụng, đến quản lý rủi ro và đầu tư. Sự phát triển của Fintech tạo ra những mô hình kinh doanh mới, sản phẩm dịch vụ mới, và kênh phân phối mới, cạnh tranh trực tiếp với các ngân hàng truyền thống. Theo báo cáo của Statista, giá trị giao dịch Fintech tại Việt Nam dự kiến đạt 18 tỷ USD vào năm 2025, cho thấy tiềm năng phát triển mạnh mẽ của lĩnh vực này. Sinh viên ngành tài chính ngân hàng cần cập nhật kiến thức về công nghệ số và Fintech, học hỏi các kỹ năng liên quan đến công nghệ, và sẵn sàng thích ứng với sự thay đổi để không bị tụt hậu và có thể tận dụng được những cơ hội mới mà công nghệ mang lại.
Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế
Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế cũng là những xu hướng lớn tác động đến ngành tài chính ngân hàng. Các ngân hàng Việt Nam ngày càng mở rộng hoạt động ra nước ngoài, đồng thời các ngân hàng nước ngoài cũng tăng cường đầu tư vào Việt Nam, tạo ra môi trường cạnh tranh quốc tế hóa. Các chuẩn mực quốc tế về quản lý rủi ro, kế toán, kiểm toán, và các hoạt động nghiệp vụ ngân hàng ngày càng được áp dụng rộng rãi tại Việt Nam. Sinh viên ngành tài chính ngân hàng cần trang bị kiến thức về tài chính quốc tế, luật pháp quốc tế, văn hóa kinh doanh quốc tế, và đặc biệt là khả năng ngoại ngữ, để có thể làm việc trong môi trường quốc tế hóa và cạnh tranh toàn cầu. Việc học tập, trao đổi sinh viên, thực tập ở nước ngoài, hoặc tham gia các chương trình liên kết quốc tế là những cách hiệu quả để nâng cao năng lực quốc tế và mở rộng cơ hội nghề nghiệp trong ngành tài chính ngân hàng.
5. Áp lực về đạo đức nghề nghiệp
Ngành tài chính ngân hàng là một ngành nghề đặc biệt, liên quan đến tiền bạc, tài sản và lợi ích của nhiều người. Do đó, áp lực về đạo đức nghề nghiệp trong ngành này rất lớn.
Yêu cầu tính trung thực và liêm chính
Tính trung thực và liêm chính là phẩm chất đạo đức hàng đầu mà người làm trong ngành tài chính ngân hàng phải có. Nhân viên ngân hàng phải luôn trung thực, minh bạch trong mọi giao dịch, hoạt động, và quyết định của mình, không được gian dối, lừa đảo, hoặc lợi dụng chức vụ, quyền hạn để trục lợi cá nhân. Theo Quy tắc đạo đức nghề nghiệp ngân hàng của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, tính trung thực, liêm chính, và tuân thủ pháp luật là những nguyên tắc đạo đức cơ bản mà mọi cán bộ ngân hàng phải tuân thủ. Ví dụ, chuyên viên tín dụng phải trung thực trong việc đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng, không được làm giả hồ sơ, báo cáo để che giấu rủi ro và đạt chỉ tiêu tín dụng. Vi phạm đạo đức nghề nghiệp không chỉ gây tổn hại cho khách hàng, ngân hàng, mà còn ảnh hưởng đến uy tín và sự phát triển bền vững của cả ngành.
Xung đột lợi ích và cám dỗ vật chất
Xung đột lợi ích và cám dỗ vật chất là những thách thức đạo đức mà người làm trong ngành tài chính ngân hàng thường xuyên phải đối mặt. Trong quá trình làm việc, nhân viên ngân hàng có thể gặp phải những tình huống xung đột lợi ích giữa lợi ích của ngân hàng, lợi ích của khách hàng, và lợi ích cá nhân. Ví dụ, chuyên viên tư vấn đầu tư có thể bị cám dỗ tư vấn cho khách hàng mua các sản phẩm mang lại hoa hồng cao cho ngân hàng, nhưng không thực sự phù hợp với nhu cầu và mục tiêu của khách hàng. Ngoài ra, môi trường làm việc trong ngành ngân hàng thường có nhiều cám dỗ vật chất, từ tiền bạc, quà tặng, đến các mối quan hệ lợi ích. Để vượt qua những thách thức đạo đức này, người làm trong ngành ngân hàng cần có bản lĩnh vững vàng, đạo đức nghề nghiệp trong sáng, và luôn đặt lợi ích của khách hàng và ngân hàng lên trên lợi ích cá nhân.
Kết luận
Học ngành tài chính ngân hàng không hề dễ dàng, sinh viên phải đối mặt với nhiều khó khăn và thử thách. Tuy nhiên, những khó khăn này cũng chính là cơ hội để sinh viên rèn luyện bản lĩnh, nâng cao năng lực, và trưởng thành hơn. Nếu bạn có đam mê với lĩnh vực tài chính, có đủ quyết tâm và nỗ lực, bạn hoàn toàn có thể vượt qua những khó khăn này và gặt hái thành công trong ngành tài chính ngân hàng đầy tiềm năng và hấp dẫn. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về những khó khăn khi học ngành tài chính ngân hàng, và có sự chuẩn bị tốt nhất cho hành trình chinh phục ước mơ của mình.
